بی توجهی کاستی (توجه به دشواری در حفظ توجه یا دشواری در تداوم تلاش بر سر تکالیف به ویژه تکالیف خسته کننده غیر جذاب یا طولانی اشاره دارد بی توجهی می تواند در قالب دشواری در توجه یا پاسخ دهی به تکالیف، یا بازی ها و آشفته تر حواس پرت تر و فراموش کارتر بودن در قیاس با سایر همسالان نمود یابد. ناتوانی در متمرکز ماندن، عدم تکمیل تکالیف، تغییر مکرر فعالیتها، کندتر بودن یا عدم از سرگیری تکلیف پس از رها کردن آن، و افزایش خطاها هنگام انجام تکالیف ملال آور، نیز اجزایی از بعد کم توجهی را شکل می دهند. رسش مغزی و کسب تجربه، هر دو نقشی مهم در پرورش توجه ایفا می کنند.
بعد بیش فعالی – تکانشگری به دشواری در کنترل تکانه های نامناسب و مشکل بازداری فعالیتها در مواجهه با اقتضائات موقعیتی اشاره دارد. رفتارهایی که همراه این بعد بروز می کنند عبارت اند از فعالیت حرکتی بیشتر؛ توانایی کمتر جهت کنترل حرکات اضافی؛ بیقراری و وول خوردن؛ مشکل در توقف رفتار جاری، پرحرفی و پریدن وسط سخنان دیگران؛ مقاومت پایین در برابر وسوسه های آنی و مشکل در به تأخیر اندازی لذت؛ و پاسخ دهی عجولانه و با فراوانی بیش از حد، هنگام انتظار برای فرارسیدن رویدادها که به پدیدآیی خطاهای تکانشی بیشتر منتهی می شود. در اصل در چنین شرایطی، رفتار فرد چندان تحت کنترل قواعد قرار ندارد. پژوهشها از وجود برخی تفاوتها در سطح فعالیت، تکانشگری، و بی توجهی میان کودکان دچار ADHD و کودکان دچار کم توانیهای یادگیری یا سایر اختلالات روانپزشکی حمایت می کنند.
گرچه پژوهشهای بسیاری، تفاوتهای گروه قابل توجهی را در دامنۀ توجه سطح فعالیت و کنترل تکانه میان کودکان دچار ADHD و کودکان معمولی آشکار ساخته اند، ولی این سازه ها را نباید یکپارچه تلقی کرد.
انواع بسیار مختلفی از کم توجهی بیش فعالی و تکانشگری وجود دارند که نوع تجلی شان بسته به هر کودک خاص و عوامل موقعیتی یا زمانی متفاوت است. عملکرد کودک در تکالیف می تواند تحت تأثیر این عوامل قرار گیرد (۱) زمان شبانه روز یا خستگی؛ (۲) پیچیدگی تکالیف نیازمند راهبردهای سازماندهی؛ (۳) تعداد قواعد یا اقتضائات لازم برای رفتاری بخصوص؛ (۴) موقعیتهای بسیار تکراری، کسل کننده، یا آشنا در مقابل موقعیتهای بدیع یا تحریک کننده؛ (۵) وجود یا عدم وجود نظارت فردی بزرگسال حین انجام تکلیف و (۶) این که آیا پیامدهای اجرای تکلیف فوری اند یا ماهیتی گاه به گاه یا با تأخیر دارند؛ بنابراین جای شگفتی نیست که کودکان دچار ADHD از منظر میزان کارایی و دقت در اجرای تکالیفشان در گذر زمان و در موقعیتهای متفاوت تنوعی بسیار زیاد نشان می دهند.
همچنین باید توجه داشت که چندین مشکل رشدی ،پزشکی و عصب شناختی دیگر دوران کودکی نیز می توانند نشانه هایی هم سو با نشانه های ADHD پدید آورند. به علاوه برای اندازه گیری این سازه ها روشهای متعددی مورد استفاده قرار می گیرند که لزوماً همگی قادر نیستند، تفاوت میان کودکان مبتلا به ADHD و کودکان معمولی را شناسایی کنند. به همین نحو، پژوهشها، بسیاری از مواقع نتوانسته اند میان نشانه های اولیه ADHD و سایر اختلالات روان پزشکی تفاوتی نشان دهند؛ از این رو بالینگر همواره باید پیچیدگی سازه ADHD را مدنظر قرار دهد و ماهیت چند بعدی آن را به خاطر داشته باشد. علاوه بر این ها، لازم است توجه داشته باشید که هیچ آزمون تشخیصی منفردی برای شناسایی ADHD وجود ندارد بلکه تشخیص این اختلال باید نتیجه یک ارزیابی جامع بالینی باشد.
